BẢN CHẤT CỦA XÃ HỘI HOÁ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

1. BẢN CHẤT CỦA XÃ HỘI HOÁ THI HÀNH ÁN DÂN SỰBản chất XHHTHADS là việc từng bước chuyển giao hoạt động THADS đang do Nhà nước độc quyền cho tổ chức, cá nhân tư nhân thực hiện, có nghĩa là từng bước chuyển đổi mô hình thi hành án từ thi hành án Nhà nước sang thi hành án tư nhân, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, đồng thời, nâng cao hiệu quả THADS, phát huy vai trò tổ chức thi hành án tư nhân trong đời sống xã hội. Thứ nhất, bản chất của XHHTHADS là sự chuyển giao nhiệm vụ THADS và một số nhiệm vụ hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp từ Nhà nước cho các chủ thể trong xã hội thực hiện, qua đó góp phần giảm bớt sự quá tải của bộ máy nhà nước, trực tiếp là giảm tải công việc của các cơ quan toà án và cơ quan thi hành án và giảm chi phí từ ngân sách nhà nước cho các cơ quan này, là hoạt động mang tính dịch vụ công (Service public).Khẳng định bản chất XHHTHADS như trên, cho phép chúng ta thấy rõ: tổ chức thi hành án tư nhân là một tổ chức hoạt động xã hội - nghề nghiệp, không mang đặc trưng quyền lực nhà nước. Về mô hình tổ chức, tổ chức thi hành án tư nhân cần được xác định là một tổ chức nghề nghiệp chứ không phải là cơ quan hành chính hay cơ quan hành chính - tư pháp. Việc huy động các cá nhân, tổ chức vào quá trình THADS không chỉ hỗ trợ đắc lực cho công dân, các tổ chức khi tham gia các giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại mà còn hỗ trợ tích cực cho hoạt động quản lý nhà nước và hoạt động tư pháp nên thường được xếp vào nhóm bổ trợ tư pháp.Các nghiên cứu lý luận cũng như thực tiễn lịch sử cho thấy, Nhà nước pháp quyền chỉ có thể tồn tại trong hiện thực trên nền tảng của một xã hội dân chủ, ở đó hình thành và phát triển mạnh mẽ hệ thống các mối liên hệ đa dạng theo chiều ngang của các cá nhân, các tổ chức và cộng đồng trên cơ sở tự nguyện, tự chịu trách nhiệm trong khuôn khổ pháp luật. Trong đó, quan hệ cơ bản là quan hệ hợp đồng được điều chỉnh bằng pháp luật trên cơ sở nguyên tắc công dân được làm tất cả, trừ những gì luật cấm; các quyền tự do kinh doanh, tự do hợp đồng, tự do sở hữu và tự do định đoạt của công dân được pháp luật thừa nhận và đảm bảo thực hiện. Trong bối cảnh nước ta đang phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hoạt động kinh tế, dân sự vô cùng đa dạng, phong phú, kéo theo các giao dịch dân sự, quan hệ pháp lý cũng tăng theo và rất phức tạp. Trong khi đó, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, gánh nặng hoạt động tư pháp và bổ trợ tư pháp dồn lên Nhà nước. Việc xây dựng một cơ chế để tạo điều kiện cho người dân có thể bảo vệ mình trong các quan hệ pháp lý là điều vô cùng cần thiết. Chính vì lẽ đó, sự tham gia của các tổ chức, cá nhân vào quá trình THADS sẽ giúp Nhà nước giảm dần các biện pháp quản lý trực tiếp mang tính quyền uy, mệnh lệnh để tập trung vào các biện pháp quản lý mang tính vĩ mô, thông qua sử dụng các công cụ: Pháp luật, chính sách, thuế, tài chính...; đồng thời phát triển các hình thức tự quản xã hội, kết hợp quản lý nhà nước với quản lý của các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, phát huy tính tích cực, chủ động, năng động của xã hội, làm cho Nhà nước gần với xã hội hơn.Thứ hai, xét về bản chất, khi THADS được XHH, đây sẽ là hoạt động xã hội - nghề nghiệp không mang đặc trưng quyền lực nhà nước, một hoạt động mang tính dịch vụ công. Vì thế, khả năng tham gia của xã hội là rất lớn, có thể chuyển giao hoàn toàn hoạt động THADS cho tổ chức, cá nhân ngoài Nhà nước thực hiện khi đáp ứng đủ điều kiện. Tuy nhiên, THADS là một hoạt động phức tạp, chính vì vậy, XHHTHADS phải được tiến hành trên cơ sở xác định lộ trình phù hợp, có nội dung, mục tiêu cụ thể cho từng bước đi, đảm bảo ổn định, công bằng xã hội. Như đã phân tích tại Trang 54 Luận án, những công việc phải mang tính chất cưỡng chế, ý thức pháp luật của người dân. Chính vì lẽ đó, việc xác định lộ trình phù hợp là một trong các điều kiện quan trọng đảm bảo có những bước đi phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, với năng lực quản lý của Nhà nước, đảm bảo cho sự phát triển lâu dài, bền vững của hoạt động Thi hành án dân sự. Chỉ khi nào người dân chủ động sử dụng các dịch vụ công, hình thành thói quen tuân thủ pháp luật cũng như thói quen sử dụng những phương tiện đúng đắn và hợp pháp để bảo vệ quyền lợi của mình; đội ngũ cán bộ được đào tạo, bồi dưỡng bài bản với một cơ chế quản lý hữu hiệu, phát triển một cách có trật tự thì khi đó mới có thể tính đến việc mở rộng việc chuyển giao hoàn toàn hoạt động THADS cho tổ chức tư nhân. Cho nên, đây là một quá trình lâu dài với những bước đi thích hợp, được tiến hành theo từng góc độ, cấp độ khác nhau, theo đó, từng bước hình thành hệ thống tổ chức thi hành án tư nhân với các TPL hành nghề tự do song song tồn tại bên cạnh Cơ quan Thi hành án Nhà nước với các Chấp hành viên Nhà nước hiện có.Theo: Nguyễn Thị TuyềnLink luận án: https://docs.google.com/document/d/1o8ol9cRXHH06CrKDNCNrzIavPSRrtbvF/edit?rtpof=true