Hành vi sử dụng trái phép chất ma túy có bị xử lý hình sự hay không?

1. Ma túy là gì?

Ma túy là các chất có nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp, khi được tiêu thụ và xâm nhập vào cơ thể con người, chúng có khả năng thay đổi trạng thái tâm sinh lý của người sử dụng. Tổ chức Liên Hợp Quốc định nghĩa ma túy như vậy để chỉ ra tính chất biến đổi tâm lý mà các loại chất này có thể gây ra.

Cũng theo tổ chức y tế thế giới, ma túy theo nghĩa rộng nhất là "Mọi thực thể hoá học hoặc là những thực thể hỗn hợp khác với tất cả những cái được đòi hỏi, để duy trì một sức khoẻ bình thường, việc sử dụng những cái đó sẽ làm biến đổi chức năng sinh học và có thể cả cấu trúc của vật."

Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, đã định nghĩa chất ma túy như là các chất gây nghiện hoặc chất hướng thần, được liệt kê trong danh mục chất ma túy do Chính phủ ban hành. Điều này nhấn mạnh sự quan trọng của việc quản lý và kiểm soát các loại chất ma túy để bảo vệ sức khỏe và xã hội khỏi tác động tiêu cực của chúng.

Theo quy định của Chính phủ Việt Nam, tại thời điểm hiện tại có tổng cộng có tới 559 chất được đưa vào danh mục là chất ma túy. Nếu lạm dụng ma tuý, con người sẽ lệ thuộc vào nó, khi đó gây tổn thương, có sức tàn phá cơ thể và nguy hại cho người sử dụng, cho gia đình và cộng đồng.

2. Xử lý hình sự người sử dụng trái phép chất ma túy

Theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017, tại chương XX các tội phạm về ma túy từ Điều 247 đến Điều 259, không có điều khoản nào quy định về tội danh đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.

Do đó, nếu một người chỉ sử dụng trái phép chất ma túy mà không có các hành vi mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép chất ma túy; không tổ chức, chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy hoặc lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy, thì theo quy định hiện hành, họ sẽ không bị xử lý hình sự về việc sử dụng ma túy.

Tóm lại, sử dụng ma túy không phải là hành vi phạm tội theo quy định của luật, do đó, người sử dụng ma túy sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự, bao gồm cả trường hợp sử dụng ma túy lần đầu. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa rằng sử dụng ma túy là hợp pháp hoặc an toàn cho sức khỏe, cơ quan chức năng và xã hội vẫn có thể cung cấp sự hỗ trợ và điều trị cho những người có vấn đề về sử dụng ma túy để bảo vệ sức khỏe của họ và cộng đồng.

3. Xử phạt hành chính người sử dụng trái phép chất ma túy

Tuy nhiên, sử dụng trái phép chất ma túy là hành vi vi phạm pháp luật, vì thế người thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt hành chính theo quy định pháp luật.

Cụ thể, theo quy định tại Điều 23 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, thì người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy có thể bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng.

Ngoài ra, nếu người sử dụng trái phép chất ma túy mà đồng thời thực hiện thêm một trong các hành vi mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép,... chất ma túy nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì sẽ bị xử phạt hành chính tương ứng với những hành vi mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép,... chất ma túy đó.

4. Cai nghiện ma túy tự nguyện và bắt buộc

Trong trường hợp người sử dụng trái phép chất ma túy bị cơ quan, người có thẩm quyền phát hiện hoặc cho rằng có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy thì sẽ tiến hành biện pháp quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, với thời hạn quản lý là 1 năm.

Nếu trong thời hạn này mà bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy hoặc tự nguyện xác tình trạng nghiện ma túy thì phải thực hiện một trong hai biện pháp cai nghiện ma túy sau:

- Cai nghiện ma túy tự nguyện

- Cai nghiện bắt buộc

Có thể thực hiện cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng với sự hỗ trợ chuyên môn của tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cai nghiên ma túy, sự phối hợp, trợ giúp từ gia đình và chịu sự quản lý của Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy.

Bên cạnh đó, nếu người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên sẽ bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc nếu thuộc một tron các trường hợp sau:

- Không đăng ký, không thực hiện hoặc tự ý chấm dứt cai nghiện ma túy tự nguyện;

- Trong thời gian cai nghiện ma túy tự nguyện bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy;

- Người nghiện ma túy các chất dạng thuốc phiện không đăng ký, không thực hiện hoặc tự ý chấm dứt điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế hoặc bị chấm dứt điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế do vi phạm quy định về điều trị nghiện;

- Trong thời gian quản lý sau cai nghiện ma túy mà tái nghiện.

Do đó, tùy theo mức độ, số lần bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy mà cơ quan chức năng sẽ có những biện pháp xử lý vi phạm hoặc đưa ra phương pháp quản lý những người sử dụng trái phép chất ma túy.

Kết luận

Như vậy khi bị cơ quan chức năng phát hiện có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy thì người sử dụng trái phép sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà tùy theo mức độ, số lần sử dụng trái phép bị phát hiện thì cơ quan chức sẽ đưa ra những biện pháp xử lý tùy theo từng trường hợp cụ thể.